Krótko o rozwoju zmysłu smaku
Kubki smakowe u człowieka pojawiają się w ósmym tygodniu ciąży (w życiu płodowym) i dojrzewają pod koniec pierwszego trymestru. Dziecko po urodzeniu potrafi odróżniać smaki, ale najbardziej lubi słodycz (szczególnie sacharozę). Kwaśne i gorzkie smaki wywołują dość mocne reakcje — marszczenie noska, nadmierne ślinienie, mocne ściągnięcie ust, sapanie. Słoność właściwie nie ma znaczenia dla noworodka. Odbiór tego smaku rozwija się dopiero we wczesnym dzieciństwie. Natomiast reakcje na słone roztwory zmieniają się po ukończeniu drugiego roku życia. Najpóźniej rozwija się reakcja na smak gorzki.
Smak tak jak węch jest zmysłem chemicznym, tzn. że wykrywa w otoczeniu związki chemiczne i przekształca to informacje w impulsy elektryczne. Działanie tego zmysłu jest niezwykle proste — identyfikuje tylko cztery smaki, chociaż ostatnio podaje się, że pięć:
- słodki
- słony
- kwaśny
- gorzki
- umami (prawdopodobnie smak wrażliwy na aminokwas glutaminę).
Jak działa zmysł smaku?
Pokarm w jamie ustnej pobudza komórki smakowe znajdujące się na szczycie każdego kubka smakowego. Kubki rozmieszczone są głównie na języku, podniebieniu i ściankach bocznych jamy ustnej. To w nich sygnał smakowy przekształcany jest na impulsy elektryczne przesyłane do rdzenia przedłużonego. bodźce smakowe kontrolowane przez pień mózgu wywołują odruchy bezwarunkowe potrzebne do prawidłowego spożywania pokarmów: wydzielania śliny, przełykania i ruchów języka. Informacje smakowe przemieszczają się do coraz wyższych części pnia: mostu i wzgórza. Dalej przekazywane są do struktur limbicznych, które kontrolują naszą motywację do jedzenia i picia. W tym ostatnim miejscu są świadomie odbierane i interpretowane — odczytywane są zarówno struktura, konsystencja, jak i natężenie smaku. Pełne rozpoznanie smaku następuje w połączeniu doznań smakowych i węchowych.
Jak ćwiczyć zmysł smaku?
Stymulację smakową należy przeprowadzać w sposób przemyślany i planowy. To podstawa każdego działania terapeutycznego.
Strategie terapeutyczne
- liczbę wprowadzanych nowych smaków należy dostosować do możliwości odbiorczych dziecka oraz jego motywacji
- należy bazować na znanych już smakach i od tego budować nowe doznania smakowe
- trzeba uważać, aby nie przestymulować dziecka ani też zmuszać do próbowania innych smaków, jeśli w nieznacznym stopniu interesuje się nowymi pokarmami
- z uwagi na dojrzewający układ nerwowy należy obserwować reakcje dziecka i jeśli maluch w danym momencie nie będzie miał ochoty na zabawę, należy powrócić do niej innym razem
- smaki dobierane do zabawy integrującej zmysł powinny być wybierane w zależności od potrzeb lub dysfunkcji (nadwrażliwość bądź podwrażliwość smakowa)
- jeśli stymulujemy smak potrawami, ich konsystencja powinna być odpowiednio dobrana do wieku lub możliwości dziecka
- niejadkom z racji nadwrażliwości smakowej należy podawać mniejsze porcje, tak aby wrażenia wzrokowe były zbieżne z oczekiwaniami dziecka
- warto przygotować produkty aromatyczne i odpowiednio przyprawione, ponieważ smak jest silnie powiązany z węchem
- wszelkie zabawy smakowe powinny być powiązane z działaniami motorycznymi i stymulacją węchową
- wprowadzanie smaków rozpoczyna się od słonego i słodkiego do kwaśnego i gorzkiego — najlepiej w formie napojów
- czasem dobrze wykorzystać pacynki lub inne figurki, aby zachęcić dziecko do spróbowania nowych produktów — forma śmiesznej zabawy zawsze dobrze motywuje
- motywacja zawsze jest ważna, dlatego warto opracować pewien system, tak aby dziecko starało się próbować z własnej woli.
Praktyczne informacje (sprzęt, przyrządy i pomoce do ćwiczeń)
Do stymulacji smakowej nadają się wszystkie rzeczy, które można spożywać, a nie są niebezpieczne w jakiś sposób dla dziecka. Można wykorzystać:
- patyczki, szpatułki i szczoteczki o różnej twardości
- elektryczną szczoteczkę do zębów, masażer
- łyżeczki i smoczki
- lizaki
- warzywa i owoce w różnych formach — surowe, gotowane, grilowane, suszone, kandyzowane, chipsy itp.
- kostki lodowe o różnych smakach, sorbety
- biszkopty, skórki od chleba, wafle
- serki, kisiele, budynie
- pestki, ziarna.
Wskazówki dla rodziców, jak ćwiczyć zmysł smaku
- Stajcie się stymulować smak od najmłodszych lat swojego dziecka, wprowadzając nowe potrawy.
- Dobierając zestaw potraw, bazować należy na tych, które są przez dziecko lubiane.
- Dekorowanie potraw bywa często prowokacją do spróbowania różnych rzeczy.
- Stwórzcie z dzieckiem jego księgę smaków / księgę kucharską, w której udokumentujecie wasze osiągnięcia, rezultaty ćwiczeń.
- Starajcie się odpowiednio dobierać konsystencję i temperaturę pokarmów.
- Bawcie się z dzieckiem w zagadki smakowe (np. Wielozmysłową degustację).
- Nie zmuszajcie dziecko do jedzenia — może to doprowadzić w krótkim czasie lub późniejszych latach do wyeliminowania z diety dziecka wartościowych produktów.
- Bądźcie cierpliwi, wprowadzając nowe pokarmy.
- Przykład idzie z góry, zwłaszcza od rodziców — sugerowanie dzieciom, że coś jest nie dobre (mówienie o tym przy nich) sprawia, że trudno potem namówić dziecko do spróbowania czegokolwiek.
- Pamiętajcie, prawidłowe nawyki żywieniowe przenoszone są na dalsze etapy życia.
- Nie przekarmiajcie dzieci słodyczami, które mogą powodować różne choroby w przyszłości, nadpobudliwość, utratę koncentracji oraz otyłość (więcej w artykule: Dodatkispożywcze – wpływ na zachowanie dziecka).
- Smaki dzieciństwa to jedna z najbardziej kodowanych informacji w naszym mózgu, warto zadbać, aby było ich jak najwięcej.
Zobacz też:
4 zabawy stymulujące zmysł smaku
Warzywa i owoce — zabawy wspierające zmysły
Komentarze
Prześlij komentarz